Lịch sử Học viện Liên dòng

Vấn đề huấn luyện là một trong những mối quan tâm hàng đầu của Liên Tu sĩ Thành phố Hồ Chí Minh, kể từ thời thành lập năm 1975. Qua nhiều năm liên tiếp, trong tổ chức Liên Tu sĩ luôn có tiểu ban Nghiên cứu và Bồi dưỡng (lúc đầu là hai ban riêng, nhưng về sau đã nhập chung thành một). Và rất sớm sau biến cố 30.4.1975, ngày 27-6-1975 đã khai giảng tại tu viện Phanxicô Đakao một lớp huấn luyện ngắn hạn cho tu sĩ gồm các môn Tu đức, Kinh thánh, Công đồng và Chủ nghĩa xã hội, được một ban giáo sư thuộc nhiều Dòng phụ trách.  

Cũng nhắm mục đích huấn luyện, Ban Nghiên cứu và Bồi dưỡng đã tổ chức những cuộc học tập theo chủ đề, và cho in mỗi tháng một bài suy niệm để các Dòng tùy nghi sử dụng. Đặc biệt nhất là khóa học mùa hè (một tháng) đã được Ban Tôn Giáo Thành phố cho phép mở từ năm 1989 đến nay rất đều đặn, với số người tham dự ngày càng tăng, từ khóa đầu khoảng 200 người, rồi 600 và nay chừng trên dưới 500. 

Trước tình hình mới, căn cứ vào Nghị định 69 của Hội đồng Bộ trưởng ngày 20-4-1991, Liên Tu sĩ đã đề xuất với Đức cố Tổng Giám Mục Phaolô Nguyễn Văn Bình xin phép Ban Tôn giáo Thành phố cho tổ chức những khóa huấn luyên dài hạn cho các tu sĩ. 

Đầu tiên Liên Tu sĩ đã tổ chức khóa Bồi dưỡng 2 năm cho các Dòng nữ, khai giảng ngày 15-10-1992 tại cơ sở Đại chủng viện thánh Giuse (dãy nhà Truyền thống) với số học viên là 55 người. Sau khóa này, các Dòng nữ lại được phép tổ chức khóa 2 năm 1994-1996 tiếp theo và cứ như thế mãi tới nay. 

Về phía Dòng nam, được Đức Tổng Giám Mục hết lòng ủng hộ, vào khoảng đầu tháng 3-1993, các Bề trên cùng với Ban Điều hành Liên Tu sĩ bắt đầu xúc tiến việc mở lớp bồi dưỡng cho nam tu sĩ. Niên khóa đầu tiên 1993-1994 khai giảng long trọng ngày 29-9-1993, với thánh lễ đồng tế do Đức Cha Phaolô Nguyễn Văn Hòa, Đặc trách Linh mục - Tu sĩ - Chủng sinh chủ sự, tại nhà nguyện Đại chủng viện thánh Giuse. Ngày 4-10-1993, Lớp học bắt đầu tại nhà Truyền thống thuộc Đại chủng viện. Số học viên là 95 người thuộc 17 Dòng và Tu hội. 

Điều đáng lưu ý là song song với việc tiến hành Lớp Bồi dưỡng Thần học này, và căn cứ vào Nghị định 69, Liên Tu sĩ cũng đã họp nhiều lần bàn về khả năng mở một Liên Học Viện cho các Dòng nam và nữ để đào tạo tu sĩ. Một ban chuẩn bị gồm linh mục Nguyễn Công Đoan, linh mục Nguyễn Hồng Giáo, sư huynh Nguyễn Hữu Quang, nữ tu Hồng Quỳ và một nữ tu Dòng Mến Thánh Giá Phát Diệm (nay gọi là MTG Gò Vấp) đã soạn ra, và trình các Bề trên bản dự thảo Qui chế Học viện Liên Dòng (tương lai) tại cuộc họp ngày 23-4-1993, với khoảng 100 bề trên và tu sĩ nam nữ tham dự. Đặc biệt tại cuộc họp các Bề trên tại tu viện Đa Minh, nhà thờ Thánh Đa Minh - Ba Chuông ngày 24-8-1993, vấn đề Liên Học viện lại được trao đổi thêm. Cuối cùng bản Dự thảo Qui chế Liên Học Viện đã được gửi lên Ban Tôn giáo của chính phủ. Bản này còn được sửa lại lần nữa theo yêu cầu của Ban Tôn giáo Trung ương vào giữa năm 1995, và nộp cho ông Nguyễn Văn Ngọc.  

Như thế, các khóa bồi dưỡng thần học được hiểu như là một cách giải quyết tạm thời cho vấn đề huấn luyện của các Dòng tu trước khi Chính phủ chính thức cho mở một trường đào tạo chung, gọi là một Học viện Liên Dòng (hay cách nào khác). Trong thực tế, chính quyền cũng công nhận Lớp Bồi dưỡng này là một tổ chức đào tạo “chính quy”, bởi vì Ban Tôn giáo vẫn cho phép nhận học viên từ các giáo phận ngoài thành phố Hồ Chí Minh, và khi xét duyệt danh sách tu sĩ xin chịu chức linh mục, chính quyền các tỉnh vẫn công nhận các ứng viên xuất thân từ nơi đào tạo này.