Tiếng Việt
Casey Chalk – Phân tích và Bình luận | 14.10.2025
Linh mục Thomas Joseph White, O.P., trong tập sách Nguyên lý Thần học Công giáo – Quyển IV: Về Hội Thánh, Đức Maria, Tự nhiên và Ân sủng, trình bày một lập trường chặt chẽ và sâu sắc về mối tương quan giữa Hội Thánh và dân Israel hiện đại. Lối tiếp cận của cha White đặt nền trên giáo huấn và truyền thống Hội Thánh, đồng thời giữ được thế quân bình giữa nhiều chân lý căn bản.
TRANH LUẬN SÔI ĐỘNG TRONG GIỚI CÔNG GIÁO
Hai năm gần đây, các cuộc tranh luận trong giới Công giáo về nhà nước Israel hiện đại diễn ra sôi nổi.
Một số nhân vật Công giáo như Thượng nghị sĩ Marco Rubio tuyên bố “ủng hộ tuyệt đối Israel”, trong khi tạp chí First Things đăng nhiều bài viết bảo vệ Israel.
Ngược lại, Crisis Magazine đăng tải các bài như “Nước Mỹ trước hết không có nghĩa là ủng hộ vô điều kiện Israel” hay “Chống lại chủ nghĩa Phò-Do-thái Công giáo.”
Tác giả Joe Heschmeyer của Catholic Answers đặt câu hỏi:
“Sách Sáng Thế chương 12 có thực sự dạy rằng chúng ta phải hỗ trợ quốc gia Israel hiện đại bằng viện trợ quân sự sao?”
và trả lời:
“Không, theo Thánh Phaolô thì không.”1
HAI BÀI TIỂU LUẬN THEN CHỐT VỀ ISRAEL
Tuy chủ đề này không phải trọng tâm của tác phẩm, cha White dành hai bài tiểu luận quan trọng để soi sáng vấn đề:
“Về thuyết kế thừa tốt: Người Do Thái, Kitô hữu và Giao ước vừa liên kết vừa phân cách chúng ta.”
“Nhà nước Israel và Tòa Thánh: Một quan điểm thần học và luân lý.”
Hai bài viết này cung cấp cho độc giả Công giáo một khung thần học vững chắc để hiểu đúng vị trí của Israel trong chương trình cứu độ.
THUYẾT KẾ THỪA: GIỮA SỰ THẬT VÀ NGỘ NHẬN
Cha White xác định năm hình thức chính của thuyết “Kitô giáo kế thừa Israel”:
Thay thế giao ước: dân Israel không còn địa vị tuyển chọn.
Loại trừ bởi Thiên Chúa: người Do Thái bị xem là tập thể chịu phạt vì cái chết của Đức Kitô.
Trung gian độc nhất của Đức Kitô: mạc khải nơi Người mang tính tuyệt đối, vượt mọi mạc khải trước đó.
Kitô học loại trừ: khẳng định Đức Kitô là Đấng Cứu độ phổ quát đồng nghĩa phủ nhận Do Thái giáo.
Hoàn tất bí tích: các nghi lễ Cựu Ước được hoàn tất nơi các bí tích Tân Ước.
“Cả người Do Thái và Kitô hữu đều là dân của Giao ước – dân của sự kế thừa. Israel kế thừa nhân loại trước đó, còn Kitô hữu kế thừa Israel qua Đức Kitô.”
(Fr. Thomas Joseph White, O.P.)
HOÀN TẤT TRONG ĐỨC KITÔ, KHÔNG PHỦ NHẬN DO THÁI GIÁO
Tân Ước khẳng định: Đức Kitô là sự hoàn tất Cựu Ước, chứ không phải là sự thay thế.
Cái chết và sự Phục sinh của Người mở rộng Giao ước cho toàn nhân loại:
phép Rửa hoàn tất ý nghĩa của cắt bì; ơn cứu độ được phổ quát hóa.
Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa phủ nhận Do Thái giáo cổ.
Như Đức Giêsu nói: “Ơn cứu độ phát xuất từ người Do Thái.” (Ga 4,22)
Cha White nhấn mạnh: Giáo hội không thể “kế thừa” Do Thái giáo hậu Kinh Thánh, vì đó là một hình thức tôn giáo phát triển sau thời Đức Kitô, tồn tại song song với Kitô giáo.
Thánh Phaolô (Rm 9–11) dạy rằng Thiên Chúa vẫn trung tín với Giao ước cùng dân Do Thái; sự hiện hữu của họ mang ý nghĩa cánh chung.
Công đồng Vatican II trong Nostra Aetate cũng bác bỏ mọi tư tưởng ruồng bỏ người Do Thái, và mời gọi thái độ tôn trọng, bác ái, công bằng.
THẦN HỌC CÔNG GIÁO VỀ NHÀ NƯỚC ISRAEL HIỆN ĐẠI
Từ nền tảng đó, cha White đặt câu hỏi: “Thần học Công giáo nên hiểu thế nào về nhà nước Israel hôm nay?”
Dù Cựu Ước ghi nhận lời hứa Thiên Chúa ban cho Abraham về vùng đất này, nhưng việc gán cho Israel hiện đại ý nghĩa thần học trực tiếp là điều sai lạc.
Cha White chỉ ra bốn lý do:
Tân Ước không nói về quyền đất đai sau Đức Kitô.
Lập trường ủng hộ Israel thiếu nền tảng Kinh Thánh dễ bị xem là tùy tiện.
Khái niệm “đất hứa” không thể áp dụng nguyên xi cho quốc gia hiện đại.
Nhiều người Do Thái ngày nay không dựa trên niềm tin tôn giáo để biện minh cho nhà nước Israel.
“Người Công giáo phải thận trọng khi áp đặt cách hiểu Kinh Thánh cổ xưa lên một thực tại chính trị hiện đại, vốn mới mẻ và xa lạ với bối cảnh Kinh Thánh.”
(Fr. Thomas Joseph White, O.P.)
LUẬT TỰ NHIÊN VÀ QUYỀN CỦA CÁC DÂN TỘC
Cha White đề nghị tiếp cận vấn đề Israel dựa trên luật tự nhiên và quyền quốc gia.
Mọi dân tộc có chung văn hóa, lịch sử và lãnh thổ đều có quyền được công nhận, trong trật tự quốc tế hướng tới công ích.
Nguyên tắc này áp dụng không chỉ cho Israel, mà còn cho người Palestine và các cộng đoàn Kitô hữu bản địa – vốn từng chiếm đa số trong các thế kỷ đầu.
Người Do Thái và Kitô hữu, theo cha White, chia sẻ cùng một di sản thiêng liêng và có thể cùng nhau phục vụ kế hoạch của Thiên Chúa.
Tuy nhiên, Giao ước giữa Thiên Chúa và dân Israel không lệ thuộc vào sự tồn tại của nhà nước Israel hiện đại, dù quốc gia này có thể phần nào biểu lộ lòng trung tín với Giao ước.
KẾT LUẬN: CÂN BẰNG GIỮA TRUYỀN THỐNG VÀ HIỆN TẠI
Theo cha Thomas Joseph White, thần học Công giáo cần giữ thế quân bình giữa:
Sự hoàn tất của Giao ước nơi Đức Kitô,
Quyền tự nhiên của các dân tộc,
Và sự trung tín của Thiên Chúa với dân Israel.
Lập trường ấy vừa trung thành với giáo huấn Hội Thánh, vừa tránh hai cực đoan: phủ nhận ý nghĩa tôn giáo của dân Israel hoặc thần thánh hóa quốc gia Israel hiện đại.
“Đức tin Công giáo luôn nhìn nhận dân Israel như một dấu chỉ sống động của lòng trung tín Thiên Chúa – chứ không như một thực thể chính trị để bênh vực hay chống đối.”
Cha White, với tư cách là một học giả Đa Minh, một lần nữa cho thấy sự kết hợp giữa trí tuệ thần học sâu sắc và lòng trung thành với đức tin Công giáo, vốn là nét đặc trưng của Dòng Giảng Thuyết trong mọi thời đại.
1Sách Sáng thế 12 – Ơn gọi của Ápraham
Đây là chương rất quan trọng trong toàn bộ Kinh Thánh, vì tại đây Thiên Chúa kêu gọi ông Áp-ram (sau này là Ápraham) và thiết lập giao ước với ông. Dưới đây là phần cốt lõi (bản dịch CGKPV – Công giáo):
Sáng thế 12:1–3
Đức Chúa phán với ông Áp-ram:
“Ngươi hãy rời bỏ xứ sở, họ hàng và nhà cha ngươi, mà đi đến đất Ta sẽ chỉ cho ngươi.
Ta sẽ làm cho ngươi thành một dân lớn, Ta sẽ chúc phúc cho ngươi,
Ta sẽ cho tên tuổi ngươi nên trọng đại, và ngươi sẽ là một mối phúc lành.
Ta sẽ chúc phúc cho ai chúc phúc ngươi,
và sẽ nguyền rủa kẻ nào nguyền rủa ngươi;
nhờ ngươi, mọi gia tộc trên mặt đất sẽ được chúc phúc.”
Thiên Chúa chọn gọi Ápraham để qua ông, mọi dân tộc trên thế giới được chúc phúc.
Đây là giao ước khởi đầu giữa Thiên Chúa và Dân Do Thái (dòng dõi Ápraham).
Lời hứa “Ta sẽ chúc phúc cho ai chúc phúc ngươi…” đã được nhiều người hiểu theo nghĩa mở rộng, và đôi khi bị diễn giải sai — cho rằng mọi quốc gia hay cá nhân ủng hộ “Israel” (hiểu theo nghĩa quốc gia hiện đại) thì sẽ được Thiên Chúa chúc phúc.
Thánh Phaolô, đặc biệt trong Thư gửi tín hữu Galát 3:7–9, 14 và 29, giải thích rằng:
Lời hứa với Ápraham được hoàn tất nơi Đức Kitô Giêsu.
“Con cháu của Ápraham” không chỉ là người Do Thái theo huyết thống, mà là tất cả những ai tin vào Đức Kitô.
“Anh em biết rằng: những ai sống bởi đức tin, thì chính họ là con cháu Ápraham.” (Gl 3,7)
“Nếu anh em thuộc về Đức Kitô, thì anh em là dòng dõi Ápraham, là những người thừa kế theo lời hứa.” (Gl 3,29)
Do đó, theo Thánh Phaolô, “lời chúc phúc dành cho Ápraham” không thể được hiểu như một lệnh phải ủng hộ chính trị hoặc quân sự cho quốc gia Israel hiện đại, mà là một lời hứa thiêng liêng, hoàn tất nơi Giáo hội – Dân Thiên Chúa mới trong Đức Kitô.
