Giải tỏa 7 ngộ nhận phổ biến về nền giáo dục cổ điển

Chesterton Academy
Tác giả: Tom Hoopes – 26/10/2025

Nhiều người hỏi: “Học Homer hay Dostoevsky để làm gì trong đời thực?” – và tôi có một câu trả lời rất hay cho điều đó.

Giáo dục cổ điển (classical education) đang phát triển mạnh mẽ, chỉ chậm lại vì hai lý do: cần thời gian để mở trường mới, và vì vẫn còn nhiều hiểu lầm về ý nghĩa thực sự của “nền giáo dục cổ điển”.
Vì thế, tôi muốn cùng Trung tâm Nghiên cứu Cổ điển Sheridan của Đại học Benedictine (Atchison, Kansas) giải tỏa 7 ngộ nhận phổ biến nhất về mô hình giáo dục này.

Ngộ nhận 1: Giáo dục cổ điển là dành cho giới tinh hoa, chỉ hợp với học sinh giỏi, và xem nhẹ thể thao.

Đây là lời chỉ trích phổ biến nhất, nhưng thực ra lại bỏ qua bản chất thật:
Phương pháp của nền giáo dục cổ điển – vốn đã được thử nghiệm qua nhiều thế kỷ – giúp học sinh dễ tiếp thu hơn, nhờ nhấn mạnh sự tập trung, ghi nhớ và khả năng chú tâm.

Krystyn Schmerbeck, chuyên huấn luyện giáo viên và lãnh đạo trường học theo mô hình cổ điển tại Trung tâm Sheridan, nhận định:

“Nhiều nghiên cứu về não bộ ngày nay chứng minh rằng các phương pháp giáo dục cổ điển có hiệu quả mạnh mẽ đối với việc học đích thực.”

Bà dẫn chứng cuốn Simply Classical: A Beautiful Education for Any Child của Cheryl Swope, kể về cách một đứa trẻ có khuyết tật học tập được phục hồi lòng tự tin và niềm yêu thích học hỏi nhờ phương pháp cổ điển.

Và với tư cách là một “tài xế” thường xuyên chở hai học sinh chơi bóng rổ và bóng đá trong giải các trường cổ điển, tôi có thể đảm bảo rằng thể thao không hề bị bỏ quên.

Ngộ nhận 2: Giáo dục cổ điển không chuẩn bị cho đời sống thực tế.

Đây là lời nhận xét khiến tôi khó chịu nhất, vì nó hoàn toàn sai.
Khi ai đó hỏi: “Trong đời thực, tôi cần biết Homer hay Dostoevsky để làm gì?”
Tôi trả lời: “Khi nào bạn cần tập tạ giữa một trận bóng rổ?”

Rèn luyện trí óc giống như rèn luyện cơ bắp: cả hai đều tăng sức bền và khả năng hoạt động.
Một người học biết “tập luyện cho trí óc” thì khi ra đời, sẽ học và thích nghi nhanh hơn nhiều.

Một ngộ nhận liên quan là: giáo dục cổ điển “chống lại khoa học” hoặc “chống STEM”.
Thực tế, các trường cổ điển ủng hộ khoa học – và học sinh đã được huấn luyện trong logic và lý luận lại nắm vững khoa học hơn.

Ngộ nhận 3: Học cổ điển đọc quá nhiều, không thể chịu nổi.

Tôi học được hai điều từ chính nhóm học cổ điển của mình:

1. Học sinh học được nhiều hơn nếu bài đọc được chia lượng hợp lý.

2. Giáo viên (như tôi) dễ cho quá tải nếu không tự giới hạn.

May thay, các trường cổ điển có nguyên tắc rõ ràng:
Các chương trình phổ biến nhất của nền giáo dục cổ điển Công giáo ở Mỹ giới hạn bài tập về nhà trong 5 giờ/tuần, và không quá 1–1,5 giờ mỗi đêm.
Điều đó cho thấy họ hiểu rõ nhịp độ học tập lành mạnh.

Ngộ nhận 4: Giáo dục cổ điển chỉ xoay quanh Hy Lạp và La Mã, không mở ra các nền văn hóa khác.

Mối lo ấy là chính đáng. Bởi một chương trình học chỉ tập trung vào phương Tây có thể khiến học sinh mất đi tầm nhìn toàn cầu.
Nhưng thực tế, các chương trình cổ điển hiện nay chủ động giới thiệu các nền văn hóa thế giới.

Tuy nhiên, Krystyn Schmerbeck giải thích:

“Kiến thức về nền văn minh phương Tây là nền tảng để hiểu cội nguồn của chính mình, từ đó ta hiểu và trân trọng các nền văn hóa khác sâu sắc hơn.”

Tiến sĩ Anika Prather của Đại học Howard, một học giả da màu, cũng là người hăng say cổ võ nền giáo dục cổ điển, vì nó làm phong phú đời sống trí tuệ của cộng đồng người da đen.

Ngộ nhận 5: Giáo dục cổ điển chỉ là học tiếng Latinh và Hy Lạp.

Không lâu bạn sẽ nhận ra rằng, rất ít học sinh cổ điển trở thành “học giả Latinh.”
Các chương trình này đa dạng hóa ngoại ngữ, thường dạy thêm tiếng Tây Ban Nha.

Dù vậy, việc học một ít Latinh hoặc Hy Lạp vẫn có giá trị to lớn:
Chúng là nền tảng của các ngôn ngữ châu Âu như Tây Ban Nha, Ý, Pháp, Bồ Đào Nha — và cũng là nguồn gốc của nhiều thuật ngữ khoa học, y học, công nghệ và pháp lý.

Ngộ nhận 6: Giáo dục cổ điển mang tính phản ứng và bảo thủ chính trị.

Trái lại, phần lớn những người được đào tạo cổ điển ở bậc đại học mà tôi từng biết lại là người tự nhận “cấp tiến.”
Thực chất, mục tiêu của giáo dục cổ điển không phải là dạy người ta nghĩ gì, mà là nghĩ như thế nào.

Một nền giáo dục như thế cần thiết cho tự do đích thực:
Càng đọc nhiều, càng mở rộng tư duy, con người càng khó bị thao túng hoặc cuốn theo đám đông.
Như Tổng thống John Adams từng nói:

“Nếu chúng ta để trí tuệ của trẻ em bò lê trong thời thơ ấu, thì suốt đời chúng cũng sẽ chỉ bò lê.”

Giáo dục sâu sắc là liều thuốc chống lại sự cả tin và cực đoan.

Ngộ nhận 7: Học cổ điển khó được nhận vào các trường đại học danh tiếng.

Điều này hoàn toàn sai.
Hiệp hội Các Trường Cổ điển Kitô giáo (ACCS) đã công bố số liệu chứng minh rằng học sinh được đào tạo cổ điển không chỉ theo kịp mà còn vượt trội trong các chỉ số sẵn sàng đại học – và được chấp nhận vào nhiều trường danh giá.

Thực tế, các trường đại học chính là nơi đầu tiên nhận ra sự thật này.
Các giáo sư biết rằng học sinh tốt nghiệp từ trường cổ điển là những người tự tin, hiếu học và biết kinh ngạc trước chân lý.

Tôi thừa nhận mình có phần thiên vị, nhưng chỉ cần bạn nghiên cứu nghiêm túc về nền giáo dục cổ điển, bạn sẽ hiểu vì sao nó đang trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho các bậc cha mẹ và học sinh trên khắp thế giới hôm nay.

🕊️ “Giáo dục cổ điển không dạy ta nên nghĩ gì – nhưng dạy ta cách tư duy như một con người tự do.”

https://www.aleteia.org/2025/10/26/dispelling-7-common-myths-about-classical-education/